Pandemi boyunca 42 havayolu iflas etti

Dr. Batuğhan Karaer

Aviation Turkey dergisi için hazırlamış olduğum yazımı sizlerle birkaç bölüm halinde paylaşmak istedim. 

Yunan mitolojisinde sonsuza kadar cezaya çarptırılmış Kral Sisifos’tan bahsedilir. Tanrıların, hep yeniden aşağıya yuvarlanacak olan taşı tepeye çıkarmakla cezalandırdıkları Sisifos, cezasını bilinçli olarak kabullenmiş, tekrar yuvarlanacağını bildiği halde taşı bütün gücüyle yukarı taşımaya devam etmiştir. (1) Taşı tepeye çıkarttıktan sonra taş yeniden aşağıya yuvarlanır ve Sisifos yeniden taşı yukarı itmeye başlar. Bu eylem Sisifos için sonsuza kadar devam edecek bir cezadır.  

Zamanın IATA Başkanı Giovanni Bisignani’de 2008 yılında İstanbul’da düzenlenen toplantıda havacılık sektörünü Sisifos’a benzetmiş ve kötü gelişmelerden oluşan bir kayanın sektörü tekrar aşağıya doğru ittiğini belirtmişti. 

Bisignani’nin o söyleminden bugüne, sektörün kaya ile birlikte birkaç sefer aşağıya yuvarladığına şahit olduk.  Sanırım yüzyılın en büyük Pandemisi de sektörü, zirveden en uzak yere sürükleyerek uzun ve zor geçecek bir çıkış yolculuğuna sürükledi. 

Önceki yazılarımda da belirttiğim gibi havayolu şirketleri sektörün ortak bileşeni olduğundan, pandeminin sektöre etkilerini görebilmek için havayolu şirketlerine odaklanmak gerektiğine inanıyorum. 

Sektörün ne kadar aşağıya yuvarlandığını 2020 yılı sonu gerçekleşen zararlar ve borç yükünden rahatlıkla anlayabiliyoruz. 

2020 yıl sonunda, Türk Hava Yolları 742 milyon Dolar, Alman hava yolu şirketi Lufthansa Grubu 6,7 milyar Euro, United Airlines 7,1 milyar Dolar, Pegasus Havayolları 266 milyon Dolar, kurulduğu günden bugüne kadar hiçbir yılı zararla kapatmayan Soutwest Airlines 3,1 milyar Dolar ve diğer tüm havayolları önemli boyutlarda zarar açıkladılar. 

Uluslararası Hava Taşımacılığı Birliği (IATA), 2020’de Covid-19 salgını nedeniyle havayolu şirketlerinin toplamda 118 milyar Doların üzerinde zarar edebileceğini ve talebin %65,9 oranında düştüğünü dile getiriyor. Diğer yandan IATA şirketlerin 2021 yılının sonuna doğru ancak kara geçebileceğini de belirtiyor. 

Yeni yıla girerken aşı uygulamalarının hayata geçmesi ile birlikte umutlar artsa da kısıtlamalar ve bilet satışlarının yetersiz olması sektörü sessiz ve endişeli bekleyiş içine soktu. Şu anda sektör olası bir ani talep artışına da cevap verebilecek durumda değil. Çünkü hazırlıklar maddi olanaksızlıklar nedeni ile oldukça yavaş ve zayıf ilerliyor.

Pandemi öncesi şirketlerin finansal görünümleri arasındaki farklar gri tonlarda seyrederken, çoğunluk artık siyah bölgeye geçti. 

Pandemi sonrasındaki süreçte de siyahlar ve beyazlar şeklinde net çizgilerle ayrılan finansal görünümlerin olacağı kaçınılmaz. Çünkü mali yapısı çok fazla bozulmayan ve/veya kendi devletlerinden yeterli yardımı alan şirketler, pandemi sonrasında daha hızlı toparlanırken diğer zayıf şirketlerin de bölge ve hatlarını ele geçirmeye başlayacaklar. 

Çünkü güçlü şirketler kar marjlarında esnekliğe sahip olabilecekken, zayıf olanlar karlılıklarından ödün veremeyecekler. Dolayısı ile şirketlerin 2021 yıl sonu ve 2022 yılının başlarında  siyah veya beyaz alana doğru ayrıştıklarını çok net görebileceğiz. Pandemi sürecinden çıkarken yeni iş birlikleri ve birleşmelerin olmasının yanı sıra iflasını açıklayacak şirketlerin haberleri gelmeye devam edecek ne yazık ki. 

Diğer yandan aşı uygulamasında ileride olan ve bağışıklığa en çabuk ulaşan ülkelerin havayollarını da unutmamak gerekiyor. Şimdilik ABD, Çin ve İngiltere önde gidiyor. Her ne kadar mali yapıları bozulmuş olsa da ABD ve Çin’li havayolu şirketleri, iç hat uçuşları ve bazı uluslararası uçuşların artması ile birlikte krizden çıkış konusunda bir ivme kazanabilir ve bu durum onların diğer şirketlerin önüne geçmesini sağlayabilir.  

Pandemi sürecinin başladığı günden bugüne kadar iki binin üzerinde uçağa sahip 42 havayolu iflas ederken, bazıları kamulaştırıldı. Diğer yandan dünyanın dört bir tarafından 30’a yakın yeni havayolu şirketlerinin kurulduğu ya da kuruluş çalışmalarının başladığı haberlerini de alıyoruz. Yeni şirketlerin stratejileri ve atacağı adımlar sektöre nasıl bir hareket getirecek merak konusu. (devamı gelecek hafta)

(1) 1 Albert Camus'nun Can Yayinevinden basilan Sisifos Soylemi