Yeni bir iş modeli Crowdsourcıng

Daha önceki yazılarımda gelecekte ‘Paylaşım Ekonomisi’nin çok fazla öne çıkacağını belirtmiştim. Bunun ilk uygulamaları olan AirBnb ve Bla Bla Car gibi uygulamalar sayesinde evinizin boş olan bir odasını kolaylıkla kiraya verebildiğiniz gibi bir yerden bir yere kendi özel aracınızla seyahat ederken, aracınızdaki boş koltukları bu istikamete gidenlere ücret karşılığı satma imkanı bulunmaktadır. Bu uygulamalar sayesinde hem var olan atıl kapasitenin kullanılması, hem de günümüz ekonomik koşullarında bu yolla kişilerin ek gelir elde etmesi mümkün olmaktadır. 

Yukarıdakilere benzer bir “Paylaşım Ekonomisi” uygulaması da “Crowdsourcing” denilen uygulamalıdır. Türkçeye “Kitle Kaynak” olarak çevrilen bu kelimenin kökeni, yine İngilizece de kalabalık (kitle) anlamına gelen “Crowd” ile dış kaynak kullanımı anlamına gelen “Outsourcing” kelimesinden türetilmiş bir kelimedir. 
Bildiğiniz gibi günümüz insanları teknoloji sayesinde oluşturdukları “network” içinde günlük hayatlarını sürdürmeye devam etmektedirler. “Sosyal Medya” olarak da adlandırılan bu imkan sayesinde kendi ağınız içindeki kişileri takip edebilmekte, onlar ile karşılıklı iletişim içine girebilmektedir. Bu “sosyal network” sayesinde ağınızda paylaştığınız bir video anında milyonlara erişebilmekte ve yaptığınız bu paylaşım hakkında olumlu, ya da olumsuz geri dönüş alabilmektesiniz. Ayrıca yine bu paylaşım düşüncesi sayesinde “açık kaynak kodlu yazılım”lar ücretli olanlara rakip olarak hızla yayılmıştır. Bu “açık kaynak kodlu” yazılımlar gönüllü olarak bir araya gelen konunun uzmanı ya da meraklısı yazılımcıları tarafından ortak platformlarda özgürce geliştirilip kişilerin kullanımına sunulmuştur. Kişinin kendi yetenek ve istekleri ölçüsünde katkı sundukları bu sanal çalışma grupları bir yazılımın yazılmasından, geliştirilmesine, ya da bu yazılımın ihtiyaç duyduğu destek hizmetinin verilmesine kadar bir çok hizmeti kusursuzca yerine getirilmesine imkan sağlamıştır. Gelişen bu teknolojik altyapı aslında kişileri zamandan ve mekandan bağımsız olarak bu gibi uygulamalara katkı sunma imkanı vermiştir. Kitle kaynağı da denilen bu iş modeli sayesinde teknolojik altyapının doğru kullanılması sonucunda doğru kişilerin doğru projelerde bir araya getirilerek doğru bir şekilde yönlendirilmesiyle “Crowdsourcing” kavramı ortaya çıkmıştır.

Önceleri topluma faydalı olma fikri ile oluşan “dayanışma” temelli oluşturulan bu kitleyi yönlendirmek ve motive etmek için ödüller veya unvanlar verilmektedir. Bunun en bilinen örneklerinden bir tanesi wikipedia projesinin katılan kişilerin projeye katkıları ve tecrübesi incelenerek çeşitli seviyelerde unvanlar verilmesi ve bu unvanlara göre de yetkilerinin arttırılması mümkün olabilmektedir. İnternet forum sitelerinde ise bu durum askeri rütbeler olabildiği gibi, ödül ile birlikte ceza sistemi de mevcut olup, yaptıkları katkılar sonucu aldıkları rütbeler, grup kurallarına karşı yaptıkları davranışlar sebebiyle sökülebilmektedir. 

Ağırlıklı olarak bilgi teknolojileri temelli işlerde çıkan bu iş modeli klasik iş yapma modellerini de etkilemiş, uzman adı verilen kişilere işlerin atanması yerine işletmeler yapılmasını istedikleri işlerin bir listesini hazırlayarak duyurmaya başlamıştır. Bu liste de yer alan işlerin zorluk derecelerine göre ödüller de yer almakta olup, klasik bir maaş ödeme yerine ay sonunda kişilerin yaptıkları işlerin ödül toplamları kendilerine ödenmeye başlamıştır. 
Bunun en çarpıcı örneği Amazonun geliştirip uyguladığı “Amazon Mekanik Türk” uygulamasıdır. Bu sistem sayesinde iş vermek isteyen birisi sisteme işin tanımı, ilgili yazılımı, dokümanı ve bağlantıları yükleyerek işin tamamlanması gerektiği zamanı da göz önünde bulundurarak bir ücret belirlemektedir. Bu platformu takip eden on binlerce kişi kendine uygun gördüğü veya kendi şartlarını karşıladığını düşündüğü işlere başvurmakta ve uygun görülmeleri halinde işi tamamlayarak ücretlerini biriktirmekte ve belli bir meblağa ulaştığında da bu ücreti tahsil edebilmektedirler. Bu sistemde işverenler çalışanları puanladıkları gibi, çalışanlar da iş aldıkları kişileri puanlamaktadırlar. Elde edilen bu puanlar tarafların bu platformdaki itibarlarını da belirlemekte olup benzer iş ve işgücü taleplerinde taraflara avantaj sağlamaktadır. İstediğin zaman istediğin işte istediğin kadar çalışma imkanı tüm Dünya’da “Global Nomad - Küresel Göçmen” dediğimiz bir kitlenin oluşmasını ve yaygınlaşmasını sağlamıştır. Yapılan gelecek ilgili turizm trendleri araştırmalarında bu “Küresel Göçmenlerin’’ çok daha fazla belirleyici rol alacakları öngörülmektedir.

Kitle Kaynak (Crowdsourcing) uygulaması Dünya’da bu hızla yaygınlaşırken, turizm sektöründe de kullanılması her geçen gün artmaktadır. 2015 yılı WTM Londra Fuar’ında açıklanan “Seyahat Trendleri” raporuna göre; özellikle lüks otel kategorisinde otellerin tasarımından yer seçimine kadar planlanırken, aynı zamanda potansiyel tüketiciler olan bu kaynak kitleden yararlanılarak planlama yapılmakta, hatta bir adım daha ileri gidilerek oluşturulan bu projelerin yatırımlarının temini içinde benzer bir dayanışma örneği olan “Crowdfunding (İnternet üzerinden pek çok yatırımcının küçük meblağlar ile yatırım yapma imkanı)” yöntemiyle finansman sağlanmaktadır. 

Başta Marriot olmak üzere bir çok otel zinciri artık “yeni” olarak tasarladıkları her şeyi crowdsourcing aracılığıyla oluşturdukları bu kitlelerin görüş ve katkıları sayesinde tasarlamakta, dizayn etmekte ya da sıfırdan inşa etmektedirler. 

Dünya da uygulamaları bu şekilde hızla yayılmaya devam ederken; ülkemizde durum hala “ben yaptım oldu” mantığıyla yeni otel inşaatları, renevasyonları ve hizmetleri planlanmakta ve misafirlere sunulmaktadır. Mardan Palace deneyimini aslında böyle bir yatırımın gerek lokasyonu, gerekse konsepti gereği yapılan yanlışların vardığı noktayı görmemiz acısından da önemli bir örnektir. Eğer bu değişime ayak uydurup, gerekli tedbirleri almazsak mevcut otellerimizin varacağı noktada farklı olmayacaktır. 

Kalın sağlıcakla...